PUTINOWSKA «SPECJALNA OPERACJA WOJSKOWA» A LOSY PRZESIEDLONYCH Z POLSKI UKRAIŃCÓW PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
DOI:
https://doi.org/10.29038/2524-2679-2022-03-193-208Ключові слова:
«wymiana ludności», przesiedleńcy, «specjalna operacja wojskowa», wojna na pełną skalę, plany strategiczneАнотація
W pierwszej dekadzie obecnego stulecia autorzy w archiwach Kanady i Pols- ki zebrali wielką ilość dokumentów o «kwestii ukraińskiej» podczas II Wojny światowej oraz o dobrowolnie wymuszonej «wymianie ludności» z Polską. Razem z dwoma współautorami opublikowali na tej podstawie trzytomowe studi- um na temat tej «wymiany» i jej konsekwencji dla przesiedleńców Ukraińców. Publikacja obejmowała nie tylko proces przesiedleń, ale także adaptację osób przesiedlonych do nowych warunków życia. Tytuł publikacji nawiązuje do ukraińców z Chełmszczyzny i Podlasia. Jednak po przybyciu do Ukraińskiej SRR uchodźców ze wszystkich ziem, które znalazły się w granicach Polski, autorzy nie mieli możliwości zidentyfikowania Chełmian i Podlasian z ogółu przybyłych. Dlatego badanie dotyczyło tak naprawdę wszystkich Ukraińców przesiedlonych z Polski.
Jak się później okazało, los przesiedleńców w warunkach sowieckich złożył się nie w najlepszy sposób, i to nie tylko na poziomie materialnym i bytowym, ale również w strefie narodowo-politycznej, o czym wreszcie w chwili obec- nej czas przyszedł otwarcie mówić. Od początku 2014 roku Federacja Rosyjska jednostronnie rozpoczęła rewizję granic z Ukrainą, na które zgodziła się w mo- mencie rozpadu ZSRR. Zaczęło się od pseudo-referendum w Krymie, inwazji na Donbas i utworzenia tam pseudo-republik, które w lutym 2022 roku Federacja Rosyjska pośpiesznie uznała, a dzień później, 24 lutego, Putin ogłosił «specjalną operację wojskową» przeciwko Ukrainie, jakby dla ich ochrony wobec przemo- cy z Kijowa, jednak faktycznie skierowanej na likwidacje państwa ukraińskiego i odzyskania «utraconego» .
Autorzy zastanawiają się więc, dlaczego były ZSRR (w rzeczywistości rosyjskie imperium, tylko pod parasolem «Federacji Wolnych Narodów») tak gorli- wie zjednoczył wszystkich Ukraińców, zarówno przenosząc ich z innych kra- jów, aby teraz zniszczyć to państwo, a Ukraińców zmucić zapomnieć o własnej identyczności.
Посилання
Archiwum rodziny Makarów.
Bonusiak, W. (1999). Polska podczas II Wojny Światowej. Rzeszów.
Makar, J. (2005). Chełmszczyzna jako ukraińsko-polskie pogranicze kulturowe.
Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze, T. 19–20, Warszawa, р. 274–281.
Pisuliński, J. (2009). Przesiedlenie ludności ukraińskiej z Polski do USRR w latach 1944–1947. Rzeszów.
Polacy i Ukraińcy podczas II Wojny Światowej. Rzeszów, 2000.
Repatriacja czy deportacja. Przesiedlenie Ukraińców z Polski do USRR 1944– 1946. Red. E. Misiło, T. 1. Dokumenty 1944–1945. Warszawa, 1996.
Układ pomiędzy Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego a Rządem Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Rad dotyczący ewakuacji obywateli polskich z terytorium U.S.R.R. i ludności ukraińskiej z terytorium Polski. Archiwum Akt Nowych, sygnytura 245/IV-22, k. 99 i następne.
Dodatok 3. Tsentralnyi derzavnyi archiv vushchych organiv vlady ta upravlinnia Ukrainy. Fond 2. Opys 7. Sprava 1420.
Duda: spravedlyvyi myr – tse vyhid Ukrainy na kordony 1991 roku ta pokaran- nia voiennych zlochyntsiv. URL: http:// https://news.liga.net/ua/politics/news/duda- spravedlivyy-mir-eto-vyhod-ukrainy-na-granitsy-1991-goda-i-nakazanie-prestupnikov (21.10.2022).
„Za Freidom”. Bankova vidreahuvala na promovu Putina. URL: http:// https://www.radiosvoboda.org/a/news-op-reaktsiya-zayavy-putina/32104395.html (28.10.2022).
Makar, Y., Hornyi, M., Makar, V., Saliuk, A. (2011). Vid deportatsii do deportat- dii. Suspilno-polityczne zyttia holmsko-pidliaskich ukraintsiv (1915–1947). Doslidzen- nia. Spohady. Dokumenty. U trioh tomach. Tom 1. Doslidzennia, Chernivtsi: Bukrek.
Makar, Y., Hornyi, M., Makar, V., Saliuk, A. (2014). Vid deportatsii do depor- tatdii. Suspilno-polityczne zyttia holmsko-pidliaskich ukraintsiv (1915–1947). Doslid- zennia. Spohady. Dokumenty. U trioh tomach. Tom 2. Chernivtsi: Bukrek.
Makar, Y., Hornyi, M., Makar, V., Saliuk, A. (2015). Vid deportatsii do depor- tatdii. Suspilno-polityczne zyttia holmsko-pidliaskich ukraintsiv (1915–1947). Doslid- zennia. Spohady. Dokumenty. U trioh tomach. Tom 3. Chernivtsi: Bukrek.
Makar, Y., Makar, V. (2020). Obmin naselenniam miz Polshcheiu ta pidradians- koiu Ukrainoiu za uhodoiu vid 9 veresnia 19944 roku ta ii naslidky. [w:] Ukraińcy i ich sąsiedzi na przestrzeni wieków: polityka, gospodarka, religia, kultura і życie codzienne. Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce, Słupsk-Warszawa.
Makar, Y. (2022). Sto rokiv tomu i teper: namahannia rosiyskoi Federatsii utry- maty Ukrainu v sferi svoich heopolitycznych interesiv. [w:] Ukraińcy i ich sąsiedzi na przestrzeni wieków: polityka, gospodarka, religia, kultura і życie codzienne. Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce, Słupsk;Warszawa.
Makar, Y. (2019). Universytety moho zyttia. Spohady. Chernivtsi.
Makar, Y., Saliuk, A. (2004). Holmska hubernia: ukrainska etniczna zemlia iak kolonia Rosii. Materialy V kongresu Miznarodnoi asotsiatsii ukrainistiv. Cz. 2. Cher- nivtsi, р. 129–133.
NAZK zibralo bazu zradnykiv ta deputativ, pravoohorontsiv ta inshych. Za- halom tudy uviyshly mayze 1500 liudey. https://babel.ua/news/81842-nazk-zibralo- bazu-zradnikiv-iz-deputativ-pravoohoronciv-ta-inshih-zagalom-tudi-uviyshli-mayzhe- 1-500-lyudey (22.07.2022).
Skilky shche bude isnuvaty RPTs v Ukraini? URL: https://ukrainer.net/rpts-v- ukrayne/ (25.07.2022).
Hotiat zahvatit nie tolko Donbass: Lavrov zaiavil, czto u RF izmenilis «heo- graficheskie zadachi» voiny. URL: https://tsn.ua/ru/ato/hotyat-zahvatit-ne-tolko-don- bass-lavrov-zayavil-chto-u-rf-izmenilis-geograficheskie-zadachi-voyny-2114998.html (21.07.2022).